ایلئوستومی؛ عوارض و مراقبت‌های بعد از عمل

جراحی ایلئوستومی زمانی انجام می‌شود که روده بزرگ (کولون) یا رکتوم برای حذف مواد زائد (مدفوع) کارآمد نباشد. این جراحی برای درمان بیماری‌های مختلف به کار می‌رود و ممکن است موقتی یا دائمی باشد. می‌دانید ایلئوستومی چطور انجام می‌شود و نحوه مراقبت بعد از آن چگونه است؟ برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این جراحی تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.

ایلئوستومی چیست؟

بعضی بیماری‌ها یا درمان‌های پزشکی روند دفع را مختل می‌کنند. جراحان زمانی از این روش درمان استفاده می‌کنند که روده بزرگ توان ذخیره‌کردن و حذف مواد زائد را نداشته باشد. بعضی از بیماری‌ها به ایلئوستومی موقت نیاز دارند که بعد از بهبود بیماری برداشته می‌شود و سایر بیماری‌ها به ایلئوستومی دائمی نیاز دارند.

بیماری‌های نیازمند ایلئوستومی موقت عبارت‌اند از:

بیماری‌های نیازمند ایلئوستومی دائم نیز عبارت‌اند از:

• بیماری کرون؛
• اختلال حرکت کولون؛
• انسداد، آسیب یا پارگی روده بزرگ.

انواع ایلئوستومی

۱. دائم

در ایلئوستومی دائم از کیسه‌های خارج یا داخل شکمی استفاده می‌شود که به آن کیسه روده‌ای می‌گویند. این کیسه‌ها برای جمع‌آوری و ذخیره مواد زائد استفاده می‌شوند.

ایلئوستومی استاندارد یا بروک (Brooke ileostomy) شایع‌ترین نوع ایلئوستومی است که در آن از کیسه‌های خارج بدن استفاده می‌شود. در این روش که به آن اِند ایلئوستومی هم می‌گویند، جراح با ایجاد سوراخی در شکم ایلئوم را به‌سمت بالا می‌کشد. سپس ایلئوم را به داخل برمی‌گرداند و به دیواره شکم بخیه می‌زند تا استوما را ایجاد کنند. ضایعات از طریق استوما وارد کیسه خارجی می‌شوند. از آنجایی که خروج ضایعات قابل‌کنترل نیست، کیسه خارجی باید تمام‌وقت متصل باشد.

۲. موقت

ایلئوستومی موقت را بعد از بهبودی می‌توان برداشت. از طرفی ایلئوستومی موقت اولین قدم برای ایلئوستومی دائم است که به آن کیسه ایلئوآنال یا کیسه جی (J) هم می‌گویند. در بعضی شرایط، جراح ممکن است لوپ ایلئوستومی موقت انجام دهد تا کیسه جدید التیام یابد. بعدا لوپ ایلئوستومی موقت برداشته می‌شود. کیسه جی و کیسه کی (K) ایلئوستومی داخلی استفاده می‌شوند.

کیسه جی (J)

استفاده از کیسه جی به‌عنوان کیسه لگنی یا مخزن ایلئوآنال در ایلئوستومی رایج است. این روش زمانی انجام می‌شود که روده بزرگ کامل برداشته شده باشد و اجازه می‌دهد که ضایعات از طریق مقعد خارج شوند.

استفاده از این روش چند مرحله دارد. در مرحله اول، جراح با ایجاد یک برش در شکم به روده بزرگ دسترسی پیدا می‌کند. سپس ایلئوم از طریق سوراخ بیرون کشیده می‌شود تا استومای موقت ایجاد شود. استومای موقت ضایعات را به‌سمت کیسه ایلئوستومی خارجی هدایت می‌کند. روده بزرگ در این مرحله برداشته می‌شود. در مرحله بعد، جراح از لوپ‌های ایلئوم استفاده می‌کند تا کیسه را درون لگن قرار دهد و کیسه به مقعد متصل می‌شود.

کیسه کی (K)

کیسه کی کوک ایلئوستومی هم نامیده می‌شود. این کیسه به کیسه ایلئوستومی خارجی نیاز ندارد. استفاده از کیسه کی در مقایسه با کیسه جی رواج کمتری دارد. در این روش، جراح با ایجاد یک سوراخ در شکم به ایلئوم دسترسی پیدا می‌کند و از لوپ ایلئوم استفاده می‌کند تا کیسه داخلی و یک دریچه را قرار دهد و ضایعات بدون اینکه از ایلئوم نشت کنند ذخیره شوند. برای تخلیه کیسه یک لوله منعطف از طریق استوما وارد می‌شود تا کیسه را تخلیه کند.

روند جراحی

۱. قبل از جراحی

قبل از جراحی بیهوشی عمومی دریافت می‌کنید و پزشک درباره روند جراحی با شما صحبت می‌کند.

۲. در طول جراحی

تمام جراحی‌های ایلئوستومی با ایجاد یک برش کوچک در سمت راست شکم شروع می‌شوند تا جراح به آخرین بخش روده کوچک (ایلئوم) دسترسی داشته باشد. این کار به‌صورت سنتی یا با لاپاراسکوپی انجام می‌شود. روده کوچک به‌سمت شکم برده می‌شود و سوراخ استوما را ایجاد می‌کند.

لاپاراسکوپی

در این روش از لاپاراسکوپ استفاده می‌شود. لاپاراسکوپ یک ابزار لوله‌مانند شامل منبع نور و عدسی است که جراح را راهنمایی می‌کند. لاپاراسکوپ باید یک ابزار برداشتن بافت هم داشته باشد تا نمونه بافتی بگیرد و نمونه زیر میکروسکوپ بررسی شود. جراحی لاپاراسکوپی سبب کاهش خون‌ریزی حین جراحی و درد بعد از جراحی می‌شود.

در ایلئوستومی استاندارد، جراح با استفاده از لاپاراسکوپ یک برش کوچک ایجاد می‌کند و بعد از دسترسی به ایلئوم، ایلئوم به بیرون چرخانده می‌شود تا سطح داخلی آن مشخص شود. این همان استوماست.

۳. بهبودی بعد از جراحی

ایلئوستومی جراحی بزرگی است و فرد به زمانی برای بهبودی نیاز دارد، بنابراین ممکن است بیشتر از یک هفته در بیمارستان بستری شود. زمان بهبودی در منزل هم حدود ۶ هفته است و ممکن است بهبودی کامل روده کوچک ۲ ماه زمان ببرد. اگر ایلئوستومی موقت دارید، احتمالا به جراحی دیگری برای برداشتن آن نیاز خواهید داشت. این جراحی معمولا ۳ تا ۶ ماه بعد از جراحی اول انجام می‌شود.

عوارض ایلئوستومی

شرایط هر فرد با دیگری متفاوت است. در خصوص فواید و عوارض با پزشک صحبت کنید. ایلئوستومی ممکن است عوارض مختلفی داشته باشد، از جمله:

• خون‌ریزی در روده کوچک یا استوما؛
• آسیب به اندام‌های نزدیک؛
• عفونت؛
• ناتوانی در جذب کافی مواد مغذی غذا؛
• انسداد روده به‌دلیل اسکار بافت؛
• ایسکمی یا نکروز؛
• پرولاپس استوما؛
• فتق پاراستومال؛
• خارج‌شدن زیاد استوما.

رژیم بعد از جراحی ایلئوستومی

پرستار درباره رژیم بعد از این جراحی با شما صحبت می‌کند. البته نکاتی کلی در این زمینه وجود دارند، از جمله:

• در چند هفته اول بعد از جراحی غذاهای ساده ترکیبی مصرف کنید؛
• کاملا غذا را بجوید. جویدن غذا و نوشیدن مایعات به هضم کمک می‌کند؛
• در زمان‌های منظم در روز وعده‌های غذایی کوچک بخورید.

از مصرف غذاهایی مثل آجیل، دانه‌ها و سبزیجات ترد خودداری کنید.

زمان مراجعه به پزشک

• انقباضی که بیشتر از ۲ تا ۳ ساعت طول بکشد؛
• حالت تهوع و استفراغ مداوم؛
• گرفتگی یا حالت تهوعی که بیشتر از ۴ ساعت تا زمان دفع طول بکشد. این مسئله علامت انسداد روده است؛
• بوی بدی که بیشتر از یک هفته طول بکشد؛
• بریدگی در استوما؛
• آسیب به استوما؛
• تحریک بد پوست یا زخم عمیق.

سؤالات رایج

– تفاوت ایلئوستومی و کولستمی چیست؟

عملکرد ایلئوستومی و کولستمی یکسان است. اما در اولی مسیر دفع از روده کوچک و در کولستمی مسیر دفع از روده بزرگ گرفته می‌شود.

– کیسه ایلئوستومی چیست؟

یک کیسه کوچک است که مسطح روی شکم قرار می‌گیرد و به استوما یا همان سوراخ کوچک روی شکم می‌چسبد تا مدفوع ترشح‌شده از استوما را جمع می‌کند. زمانی که یک‌سوم یا نصف کیسه پر شد، باید آن را تخلیه کرد.

– آیا می‌توان خروج مدفوع به داخل کیسه ایلئوستومی را کنترل کرد؟

اگر ایلئوستومی استاندارد دارید، نمی‌توانید خروج مدفوع از استوما را کنترل کنید، زیرا هیچ عضله یا دریچه‌ای در این ناحیه وجود ندارد. اما در انواع دیگر ایلئوستومی، استومای دریچه‌دار هم وجود دارد.

– بعد از جراحی ایلئوستومی چه زمانی می‌توان به زندگی معمول برگشت؟

به محض بهبودی می‌توانید فعالیت‌های روزانه مثل رانندگی، کار، ورزش و رابطه جنسی را انجام دهید.

– آیا کیسه ایلئوستومی بوی بدی می‌دهد؟

با رعایت چند نکته می‌توانید بوی بد کیسه را کاهش دهید، از جمله:

• از مصرف غذاهایی مثل تخم‌مرغ، خیار، پیاز، سیر، ماهی، لبنیات و قهوه که بوی بد تولید می‌کنند خودداری کنید.
• مطمئن شوید که کیسه به‌خوبی در جای خود قرار گرفته است.
• مرتب کیسه را خالی کنید.
• از کیسه‌های مقاوم به بو استفاده کنید.
• با مشورت پزشک از قرص‌ها و مایعات کاهش‌دهنده بو استفاده کنید.

– آیا ایلئوستومی موجب نفخ می‌شود؟

بیشتر افراد دارای ایلئوستومی نفخ زیادی دارند. غذاهای خاصی نفخ را افزایش می‌دهند. درباره این غذاها با پزشک مشورت کنید. ۴ یا ۵ بار در روز مصرف وعده‌های غذایی کوچک می‌تواند نفخ را کاهش دهد. ممکن است صداهای عجیبی در معده بشنوید که با فشاردادن کیسه ایلئوستومی این صداها برطرف می‌شود.

– استوما شبیه چیست؟

• استوما شبیه داخل گونه و به رنگ صورتی یا قرمز است. ممکن است احساس گرما و رطوبت کنید. بعضی از انواع استوما مقدار کمی مخاط ترشح می‌کنند؛
• استوما گرد یا بیضی است؛
• ممکن است استوما صاف روی شکم قرار بگیرد یا کمی به‌سمت بالا برجسته شود؛
• کمی بعد از جراحی، استوما چروکیده می‌شود.

– چطور از پوست اطراف استوما مراقبت کنم؟

• پوست اطراف استوما را با آب تمیز کنید و قبل از گذاشتن کیسه به‌خوبی آن را خشک کنید.
• دهانه استوما و کیسه را به‌خوبی بررسی کنید. دهانه بسیار کوچک ممکن است موجب تورم استوما شود و دهانه بیش‌ از‌ حد باز ممکن است موجب خروج مدفوع شود.
• برنامه منظمی برای تعویض کیسه داشته باشید تا از نشت آن و التهاب پوستی جلوگیری کنید.
• هنگام تعویض کیسه مراقب باشید تا سد پوستی ر ااز پوست‌تان دور نکنید.
• به‌جز مواقع ضروری، بیشتر از یک بار در روز کیسه را تعویض نکنید.

شما بگویید

شما چقدر با ایلئوستومی و جراحی آن آشنایی دارید؟ در صورت تمایل، می‌توانید تجربه و نظرتان را در قسمت ارسال دیدگاه برایمان بنویسید و این مطلب را از طریق شبکه‌های اجتماعی با دوستانتان به اشتراک بگذارید.